O PARAFII

Historia Rzymskokatolickiej Parafii pw. św. Marcina w Strykowie

Encyklopedia Powszechna z 1867 r. podaje, że Stryków to miasto prywatne w guberni warszawskiej, w powiecie rawskim, nad rzeką Moszczenicą, od Rawy mil 6 odległe. Jedna z najstarszych wiadomości o Strykowie pochodzi z 1387 r. Według historyków, w 1394 r. król Władysław Jagiełło przebywając w Brzezinach, na prośbę Dersława – podskarbiego łęczyckiego ze Strykowa, nadał osadzie prawa miejskie. Jako właściciel miasta, Dersław (o którym historia wspomina, że pochodził
z zasłużonego dla ojczyzny rodu Leliwitów), miał prawo pobierania opłaty w wysokości 4 denarów od wozu i 3 denarów od koni i bydła. Jego potomkowie przybrali z czasem nazwisko Stryjkowskich. Ze Strykowem (który początkowo nazywał się Stryjków i został założony obok wsi o tej samej nazwie), związani są Piotrowie Stryjkowscy (ojciec i syn), z których pierwszy był w delegacji podpisującej w Brześciu w 1437 r. traktat pokojowy z Krzyżakami, a drugi był w 1457 r. kasztelanem inowrocławskim, służąc długi czas królowi na jego dworze. Według zapisków historycznych, ze Strykowa pochodzi także historyk i poeta Maciej Stryjkowski.
W 1459 r. właściciele miasta musieli uzbroić i wysłać na wojnę pruską sześciu mężczyzn. Pod koniec XV. wieku, rodzina Stryjkowskich podupadła pod względem materialnym i rozproszyła się po świecie, przybierając od nowych siedzib inne nazwiska – jak choćby Piorunowscy – skoro nowym właścicielem Strykowa został Mikołaj z Kurozwęk. Według Liber beneficjorum (czyli wykazu stanu majątkowego kościoła archidiecezji gnieźnieńskiej) prymasa Jana Łaskiego, po śmierci Mikołaja w 1505 r., następnym dziedzicem Strykowa został wojewoda sieradzki Jarosław Łaski, który żeniąc się z panną Kurozwęcką otrzymał miasto w posagu.
Po Łaskich właścicielami miasta byli kolejno: Markowscy, Malińscy i Czarneccy. W 1520 r. po zniszczeniu miasta przez pożar, król Zygmunt I na prośbę Jarosława Łaskiego zwalnia Stryków z wszelkich powinności podatkowych na 15 lat i powtórzy ten przywilej w 1543 r. po kolejnym pożarze miasta. W 1535 r. nadaje prawo odbywania jarmarków w dzień św. Anny. Klęski z okresu najazdu szwedzkiego spowodowały znaczny upadek miasta, który dodatkowo pogłębił pożar
w 1726 r. W 1744 r. kolejny dziedzic Strykowa – Maliński (o nieznanym imieniu) będący podkomorzym łęczyckim, wyjednał u Augusta III przywilej na
8 jarmarków rocznie i na niedzielny cotygodniowy targ. Za czasów księstwa warszawskiego Stryków został miastem powiatowym liczącym 3 tys. mieszkańców i należącym do kasztelana Czarneckiego, a po powstaniu styczniowym w 1866 r. stał się osadą, wcieloną do gminy Dobra. W 1923 r. przywrócono mu prawa miejskie.
Pierwszy kościół parafialny św. Michała – drewniany, został zbudowany w 1350 r. we wsi Stryków, a ufundowany przez rodzinę Stryjkowskich. Po utworzeniu miasta, na początku XV wieku wzniesiono w nim kościół filialny Bożego Ciała i św. Marcina. Gdy potrzeby duszpasterskie w ludnym mieście okazały się pilniejsze niż na wsi, proboszcz wraz z dwoma wikariuszami przeniósł się do miejskiego kościoła filialnego, do którego też przeniesiona została chrzcielnica, naczynia liturgiczne oraz inne przedmioty związane z duszpasterstwem. W starym kościele do końca XVI w. nabożeństwa odprawiano tylko w dni świąteczne. Po rozebraniu tej świątyni, parafia kanonicznie została przeniesiona do miejskiego, dotychczasowego filialnego kościoła Bożego Ciała i św. Marcina, który przetrwał do roku 1762. Staraniem dziedzica Feliksa Czarneckiego, w latach 1760-62 wybudowano nowy, drewniany kościół św. Marcina – rozebrany w 1912 r. Obecny kościół parafialny św. Marcina, został wybudowany w latach 1907-14, dzięki staraniom proboszcza Bolesława Karwowskiego, który ofiary na ten cel zbierał na terenie guberni piotrkowskiej, kaliskiej i warszawskiej. Kamień węgielny pod jego budowę poświęcił 27 października 1912 r. bp Kazimierz Ruszkiewicz. W 1914 r. świątynia ta doznała ciężkich uszkodzeń od pocisków artyleryjskich, podczas toczącej się w Strykowie bitwy Niemców z Rosjanami i w 1925 r. została odbudowana. W trakcie II wojny światowej, została przez okupanta zamieniona na skład papieru, natomiast w domu parafialnym przebywali jeńcy wojenni. Po wojnie, ówczesny proboszcz ks. Zygmunt Hołdrowicz dokonał remontu świątyni zdewastowanej przez okupanta. Kościół św. Marcina ma kształt podłużny i nosi cechy stylu neoromańskiego, z wyjątkiem portalu (styl wirtemberski) i wieży (styl barokowy). Posiada trzy nawy i z obu stron znajdują się pomieszczenia na zakrystię.
Nad chórem eksponowana jest wieża z dwoma dzwonami. Do zabytków stanowiących własność parafii należą m.in. – dwa krucyfiksy, chrzcielnica z czaszą barokową, feretron z kopiami Matki Bożej Trybunalskiej i św. Stanisława Kostki oraz rzeźby w bocznych ołtarzach. Na terenie parafii aktywnie działają Siostry Służebniczki, sprowadzone w 1925 r. przez ówczesnego proboszcza ks. Leona Stypułkowskiego. Od 1989 r. proboszczem tutejszej parafii był ks. Henryk Tomaszewski, który wyremontował wieżę kościoła oraz zainicjował wybudowanie na cmentarzu kaplicy Jezusa Konającego oraz przeniósł odpust na dzień
11 listopada. Trzeba także wspomnieć, że od roku 1893 miasto było terenem aktywnej działalności mariawitów, którzy w 1906 r. po uznaniu przez władze rosyjskie za legalny założyli własny kościół.

Ks. Janusz Szeremeta

Data erygowania: XIV w.

Historia budowy kościoła i jego architektura:
Wybudowany w latach 1907–1912. Murowany, kształt podłużny, nosi cechy stylu romańskiego.
Trzynawowy, z obu stron znajdują się pomieszczenia na zakrystię. Kościół pokryty blachą ocynkowaną. Projektowali architekci Józef Dziekański i Zdzisław Mączeński z Warszawy.

Ołtarz główny w stylu renesansowym, w którym znajduje się obraz MB Częstochowskiej pędzla Buchbündera. Ambona ma kształt Łodzi Piotrowej, wykonana w 1926 r. dzięki staraniom ks. Leona Stypułkowskiego.
W bocznych ołtarzach ze starego kościoła w stylu barokowym obrazy św. Anny oraz Wniebowzięcia NMP. Organy 12-głosowe, 2 dzwony, Droga Krzyżowa – obrazy malowane na sklejce. Chrzcielnica z miedzianą nakrywą z XVII w.